Midterm Examination

I.Pag-umol og baruganan:

1.)Unsay imong paboritong landmark sa Sugbo? Ngano man?

Sa kadaghan nga landmark dinhi sa Sugbo ang akong pinaka paborito mao ang dalan sa Colon. Ganahan kaayo ko niini kay kung mosuroy ko didtong dapita daghan kaayo ko og mabuhat ug makit-an. Ang dalan sa Colon puno sab og daghang mga tinda. Barato ug nindot ang mga baligya sa Colon. Didto sa Colon makita nako ang lain-laing klase sa mga tawo. Mga tawo nga adunay lain-laing kinaiya ug abilidad. Dili lang mga pobre ang magsuroy-suroy sa Colon aduna pud mga adunahan nga mosuroy didto. Bisan daghan og mangawatay sa Colon daghan gihapon ang muadto og usa nako ato. Dili lang tungod sa mga baligya nganong paborito nako ang dalan sa Colon kundi paborito ko ni kay didtong dapita nahimutang ang Basilica del Sto. Nino nga usa pud ka landmark dinhi sa Sugbo. Historical kaayo ang dalan sa Colon. Mao kini ang pinakatigulang nga dalan sa Pilipinas.

2.)Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

Kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada mosamot kagubot ang atong gobyerno. Anaa lang gihapon ang mga pagprotesta. Ang kampo sa administrasyon mangita lang gihapon og paagi nga ma-konbikto si Estrada. Ipadayon gihapon nila ang pagpasaka og kaso laban kaniya. Malipay ang mga taga-suporta ni Estrada kay laya na ang ilang idolo. Adunay posibilidad nga magkagubot pagmaayo ang atong nasud. Kay ang matag kampo mangita og paagi nga mapildi ang usa. Posible sab nga magka-kudeta. Modaghan ang mga rally. Daghan kaayo og mahitabo kung ma-absuwelto si Estrada. posibilidad lamang kining akong gipang-ingon apan kuyaw kung matinuod.

3.)Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

Kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada daghan sab ang posibleng mahitabo. Sama sa kudeta. Daghan ang mosupak sa maong desisyon labi na ang taga-suporta ni Estrada. Unya mahatagan pud og dakong atensyon ang kini nga isyu. Dili na hinuon mahatagan ang mas importante pa kaysa niini. Magkagubot pamaayo ang atong gobyerno. Ang politika sa nasod magkagubot sab ug mosamot kahugaw. Ma-absuwelto o ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estradadako kaayo ni og epekto sa atong nasud labi na sa mga Pilipino ug sa gobyerno.

4.)Palihug basaha ang atong nasudnong awit, Lupang Hinirang. Haom pa ba ni sa atong panahon karon? Ngano man? O nganong dili?

Para nako dili na kaayo haom ang atong nasudnog awit sa panahon nato karon. Tungod sa mga dili maayo nga mga panghitabo sa atong nasud. Sama sa dili pagkahiusa sa mga naglingkod sa gobyerno. Daghan sab ang naghandum nga makakuha sa taas nga posisyon sa gobyerno. Sa atong nasudnong awit nag-ingon nga ang atong mga bayani nakiglaban sa mga banyaga maluwas lang ta ilang mga kamot. Nagkahiusa sila. Apan karon ang atong mga lider buwag mura og walay gihatag nga importansya sa atong nasud. Pero sa uban nga pamaagi mohaom gihapon ang atong nasudnong awit. Dili lang gyud sa kanunay.

5.)Uyon ka ba sa paghimong nasudnong bayani ni Ninoy Aquino? Ngano man?

Uyon ko sa paghimo nasudnong bayani ni Ninoy Aquino. Angay lang sab nga ihatag ni sa iyaha kay daghan siya og nabuhat para sa atong nasud. Iya jud gipaglaban ang demokrasya. Tungod niya nakamata ang mga Pilipino sa dili saktong pagdumala sa gobyerno. Gipamata ni Ninoy ang mga Pilipino sa tinoud nga mga panghitabo sa nasud. Bisan og kadyot ra kaayo ang iyang pagpirmi dinhi sa kalibutan daghan kaayo siya og natabang. Sa iyang pagkamatay napukaw ang mga Pilipino nga ipaglaban ang ilang mga katungod.

II. Pagsumpay ug Pagsumpay:

"Kasinatian sa Gugma"

Natunok sa kagingking ang akong kasingkasing kadtong ako nasakitan sa paghigugma. Nabati ko ang bakho sa kasingkasing ko. Daw murag chicharon sa Carcar nga kagomkom kaayong nagsakit. Mura sab kini og inasal sa Talisay nga hinay-hinay nga gituyok-tuyok ug giluto taliwala sa nagbaga nga kalayo. Salinsing sa kaskit ang akong nasinati. Puyra gaba lang nganong aduna pa may gugma ug nagong gipasinati pa man ni nako sa Ginoo. Murag gubat sa tres de Abril ang akong huna-huna ug pagbati. Suroy-suroy sa Colon ang akong gibuhat makalimtan lang ang kasakit nga akong gidala. Miadto pud ko sa banay ni Mayor Andal nga akong paryente aron paglingaw sa akong kauglingon pinaagi sa pagtabang sa ilang negosyo. Didto hinay-hinay ko nga nakalimtan ang tawo nga nagpasakit nako. Ug didto pud nako nahinumduman ang kabilin ni lolo nga sulat og nag-ingon "Sa paghigugma imong masinati nimo tanan kalipay man o kasakit."

III.Pagsabot ug Pagpasabot:

Someday by Nina
Someday you'll gonna realize

One day you'll see through my eyes

But then i won't even be there

I'll be happy somewhere

Even if i can't

I know You dont really see my worth

You think your the last guy on earth

Well i've got news for you

I know i'm not that strong

But it won't take long

Won't take long

Chorus

Coz someday, someone's gonna love me

The way, i want you to need me

Someday, someone's gonna take your place

One day i'll forget about you

You'll see, i won't even miss you

Someday, someday

Right now I know you can't tell

I'm down and I'm not doing well

But one day these tears they will all run dry

I won't have to cry sweet goodbye

Chorus

Coz someday, someone's gonna love me

The way, i want you to need me

Someday, someone's gonna take your place

One day i'll forget about you

You'll see, i won't even miss you

Someday, someday

Puhon ni Madine

Puhon imong mapamatuod

Usa ka adlaw makita nimo pinaagi sa akong mga mata

Pero wala nako didto

Malipayon nako sa usa ka dapit

Bisan aduna gihapon kay importansya nako

Kahibaw ko wala ka kita sa akong bili

Nagtuo ka ikaw ra ang lalaki sa kalibutan

Aduna koy balita para kanimo

Kahibaw ko nga dili kaayo ko kusgan

Pero sa dili madugay

Dili madugay

Kuros

Puhon adunay usa ka tawo nga maghigugma nako

Pareho kung unsa ka nako gikinahanglan

Puhon adunay usa kja tawo nga mopuli sa imong lugar

Usa ka adlaw makalimtan ra ka nako

Makakita ra ka, dili nako mingawon nimo

Puhon, puhon....

Sa pagkakaron makaingon ka

Ubos ko ug walay mabuhat nga tarong

Pero usa ka adlaw kining luha mauga ra

Dili nako kinahanglan nga mohilak, tam-is nga panamilit

Kuros

Puhon adunay usa ka tawo nga maghigugma nako

Pareho kung unsa ka nako gikinanghanglan

Puhon adunay usa ka tawo nga mopuli sa imong lugar

Usa ka adlaw makalimtan ra ka nako

Makakita ra ka, dili ko mingawon nimo

Puhon, puhon....

Pagpasabot:

Ang buot pasabot sa kanta mao nga kung ikaw masakitan dili lang mahitungod sa gugma sa kaatbang nga kiniyanhon muabot ra gyud ang adlaw nga makalimtan nimo ang kasakit ug ang tawo nga nagpasakit nimo. Aduna ra gayud saktong tawo nga muabot sa imong kinabuhi nga andam mosakripisyo para kanimo. Sa panaghigalaay, aduna ra sab usa ka tawo nga makonsiderar nga imong tinuod nga higala.Matag kasakit sa kinabuhi nga imong masinati muabot ra gyud ang adlaw nga anaa jud usa ka tawo nga mogasa sa iyang tinuod nga paghigugma ug motabang nimo sa imong problema ug andam sab muuban nimo sa imong pagkatawa.

Kani naga kanta usa sa akong paborito kay nindot kaayo ang mensahe niini. Makarelate gyud ko sa maong kanta. Nakahatag pud ni nako og inspirasyon.

Kung aduna ko'y problema basahon o kantahon ko lang ni makuhaan na ang kasakit nga akong nasinati.

IV.Madyik:

1.) Kakabos sa mga Pilipinhon- Kung hatagan ko og gahom ang gusto nako mao ang gahom sa paghigugma. Kani nga gahom gamit kaayo sa pagsulbad niining kakabos sa mga Pilipinhon. Pinaagi niini makahibaw nga mangita og kaayuhan aron moasenso sili sa ilang kinabuhi. Sa pagmahal sa ilang mga trabaho adunay posibilidad nga mahaw-as sila sa kalisod.

2.) Pagkabungkag sa Pamilya- Ang gahom sa paghigugma dako kaayong tabang sa matag pamilya. Pinaagi niini ang bungkag nga pamilya aduna pa gyud posibilidad nga magkauli. Sa pagpasabot nila sa importansya sa paghigugma ila sab masabtan ang importansya sa nagkahiusang pamilya.

3.) Terorismo- Sa mga terorista dakong tabang ang akong gahom. Ipasabot nako pagtarong sa ila nga imbis mopatay og mga tawo ipa-usbong hinuon ang paghigugma. Kung aduna sila niini dili sila maglisod sa ilang kinabuhi.

4.) Aborsiyon- Akong gamiton ang gahom nako pinaagi sa paghatag niini ngadto sa mga inahan. Ipasabot nako nila kung unsa ka importante ang paglikay sa aborsiyon. Angat gyud nga mahibaw-an nila kini. Kung aduna silay paghigugma dili gyud kini nila mabuhat.

5.) Kahakog- Pinaagi sa paghatag og inspirasyon sa uban ug pagpakita nga sng psghigugma importante kaayo. Matag usa makuhaan na gyud ang pagkahakog. Ipasabot lang gyud pag-ayo sa tanan.

V. Tambag:

1.)Ekonomiya

Maghimo siya og mga programa ng makapalambo sa ekonomiya. Pangitaan niya og paagi nga daghan nga mga "investor" nga muari sa nasud. Hinay-hinayan niya pagbayad ang utang sa nasud pinaagi sa paggamit sa buwis sa mga tawo sa sakto nga pamaagi.

2.) Politika

Una sa tanan limpyohon niya ang iyang ngalan. Tarungon niya ang iyang mga binuhatan mahitungod sa politika. Unya ipakita niya sa tanan nga nagbag-o siya. Ipaabot niya sa tanan nga dili na gyud mopalit og boto. Ang pag-usab mag-una gyud sa iyang kaugalingon.

3.) Kultura

Palambuon ang atong kultura pinaagi og paghimo og mga kalihukan mahitungod sa atong kultura. Matag adto niy sa lain nga nasud ipakita niya sa mga langyaw ang kultura nga anaa kita.

4.) Kalikopan(environment)

Maghimo og mga programa nga nagtuki kabahin sa atong kalikopan. Danihon ang mga tawo sa pagmintinar nga limpyo ang ilang mga dapit.

5.) Amnestiya sa mga rebelde

Dili hatagan og amnestiya ang mga rebelde. Ang angay sa ila silotan sa sakto. Sa kadaghan sa ilang mga nabuhat nga dautan dili gyud sila angay hatagan niining amnestiya. Imbis na hatagan sila sa amnestiya pangitaan hinuon ni og unsaon pagsulbad sa ilang mga gipangbuhat sa mga tawo.

"GUGMA"

Usahay ang gugma lisod sabton. Matod nila likas gayod kini sa gugma. Mao na nga sa kalisod sabton sa gugma makaingon na lang hinuon ka nga gugmang gi-atay. Labi na kung ikaw masakitan, mabati nimo nga palagot sa kontra gayod ang gugma. Apan kung wala pud ang kalisod sa gugma pwerteng kamingaw sa payag. Mao nga kung ikaw masayod nga dili tinud-anay ang imong paghigugma ug naglisod ka pagsabot sa gugma nimo sa usa ka tawo, undangi kini kay nakapasakit lang ka sa pagbati niya. Suroy-suroy, pangitaa o huwata nga muabot ang tinuod nga gugma. Ayaw sab kalimot sa pag-ampo ug pag-ingon, "dad-a ko Ginoo" sa dalan sa tinuod nga paghigugma ngadto sa atong magbubuhat.

" Kasinatian sa Kahuwawan "

Sa panahon sa kahuwawan,

Ang kainit daling makaplagan.

Ang langit maglisod og hilak

Tungod sa adlawng kusog mosidlak.

Ang sapa naghinay-hinay og kahubas,

Pero ang adlaw nagpadayon sa paggawas.

Naghatag og problema sa mga katawhan

Mahog nga balos kanato gikan sa kalikasan.

Busa paghuna-huna na karon,

Angay na kitang magmatngon

Sa atong mga binuhatan;

Aron sa panahon sa tinghuwaw dili na kaayo ta mabug-atan.

Nasudnong Awit (kaugalingong bersiyon)

Yutang alegre,

Mutya sa Silangan,

Nagbagang kasingkasing

Sa dughan nga buhi.

Yuta's mga dakila,

Puno ka sa kaisog,

Sa mga dautan

Dili magpapildi.

Sa kadagatan ug kabukiran

Ang hangin ug langit adunay kolor,

Naay dilag ang tula

Sa kanta naay laya sa paghigugma.

Ang kahayag sa bandila

Kadaogan nga naggilak-gilak

Ang bitoon ug adlaw,

Bisan kanus-a dili mongitngit.

Yutang may adlaw, puno ka sa pagmahal

Buhi ang langit sa kilid mo;

Among kalipay nga idepensa ka,

Ang kamatayon para kanimo.

"NGANONG SIKAT ANG BISROCK"

Kung atong hisgutan ang musika maapil gyud sa atong istorya ang "rock music". Sa atong industriya sa musika, ang "rock music" ang usa sa pinakasikat labi nna sa mga kabantan-onan. Naay lain-laing klase sa "rock music" pareho sa "light rock" ug "hard rock". Kaniadto Iningles ug Tinagalog ra gyud ang pung nga gigamit sa "rock music". Apan karon nauso na sab ang binisayang "rock music" og gitawag kini og "bisrock".

Ang bisrock mao ang klase sa "rock music" nga binisaya ang gamit nga mga pung. Mga bisaya ang nag-una ani nga klase nga musika. Sa mga batan-on nga Cebuano sikat kaayo ang bisrock. Bahala na og binuang ang uban.

Nganong sikat ang bisrock? Mao ni ang pangutana nga nagdula-dula sa akong huna-huna. Para nako sikat ang bisrock labi na sa mga Cebuano tungod kay dali ra kining masabtan. Lingaw sab maminaw sa bisrock bisan og binuang na ang uban. Sa uban nga mga kanta makarelate gyud ang usa katawo labi na kung ang kanta bahin sa gugma. Dali kaayo makakuha sa atensiyonsa tawo. Sa ako sab nga nabantayan pang-masa sab kaayo ang mga kanta. Ang mga bisrock nga kanta o ang buot pasabot niini aduna pud importansya. Kung unsa ang nasinati sa mga tawo gihimuan kini og kanta. Pinaagi niini mapagawas sa "song writer" ang iyang gibati kabahin sa mga butang-butang. Ang ubang mga kanta pu maka hatag og inspirasyon. Nindot pud og tukar ang bisrock nga mga kanta. Makalingaw gyud ang pagpaminaw sa bisrock kay dili gyud lisod sabton. Naa pud makat-onan sa pagpaminaw niini. Seryoso ug tinud-anay gyud ang uban nga mga kanta. Ang pagkahilig pud sa bisrock makatabang sa mga batan-on nga dili magapil-apil og mga "gang", "fraternity" ug makatabang og paglikay sa paggamit sa mga ginadiling drogas. Dili kay lingaw ra ang hinungdan nganong sikat ang bisrock kundi ang epekto niini ngadto sa mga tawo labi na sa kabatan-onan.

Para mas mosikat pa pagmaayo ang bisrock ato gyud kining tagaan og importansya. Unique ang bisrock angay lang ni natong palambuon ug ipasigarbo sa uban. Suportahan gyud nato ang sariling atin.

Emailed Questions

1.) Makaayo o Makadaot ba sa nasud ang pagpamugos sa pipila ka Sugbuanon pag-awit sa Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan?

Kung ang mga Sugbuanon lamang ang mokugi og gamit sa pag-awit sa Lupang Hinirang sa kaugalingong pinulongan maayo kani siya. Apan kung ipugos na kini sa uban dili na gayud kani maayo. Nagpakita lamang kini nga ang mga Sugbuanon dili makamaong mohatag og respeto sa ubang mga Pilipino. Dili sab sayon nga ipugos sa ubang Pilipino kay Tagalog man ang naandan gayud sa uban. Maglisod sila og kat-on ug sabot sa pulong nga Cebuano. Kung ipugos gayud sa ubang Sugbuanon mahibulong na lamang ang mga taga laing nasud kung nganong na ingon ani naman ang mga Pilipino. Unya kung magpadala sab ang mga uban nga Pilipino makaingon sab ang laing nasud nga masayon-sayon ra ang mga Pilipino sa ilang mga kalahi. Maayo ra man nga tudluan ang ubang Pilipino sa pinulongang Cebuano apan dili lang gayud pugson. Hatagan gayud sila og kaugalingong desisyon og kung unsa ang buot nilang gamiton sa pag-awit sa Lupang Hinirang.

Ang pag-awit sa Lupang Hinirang pinaagi sa kaugalingong pinulongan nagpakita lamang sa pagdayeg sa naandan nga pulong nga gamit. Apan dili lan sab pugson ang uban nga mosunod sa kung unsa ang ang imo nga naandan. Kinahanglan dili agyud unhan ang ubang Pilipino sa ilang desisyon. Magkat-on ta sa pagsbot sa uban.

2. ) Unsay imong tan-aw sa lista ni Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadtong 1521? Nakatabang ba ni nimo sa pagtugkad sa sinugdanan sa Cebuano Langauage?

Ang mga lista ni Pigafetta para nako lisod sabton ang uban. Dili gyud ilhado ang uban nga mga pulong. Samtang ako nagbasa nakaingon gyud ko nga kung wala ang Iningles ug bag-ong Cebuano dili gyud siguro ko makasabot sa iyang lista. Kung tan-awon pag-ayo layo ra gyud ang lista ni Pigafetta sa lista sa bag-ong Cebuano. Sa uban sab parepareha ra ang pagkasulat.

Dakong tabang ang lista ni Pigafetta sa akong pagtugkad sa sinugdanan sa Cebuano Language. Daghan ko og nakt-onan nga mga bag-ong pulong nga Cebuano sa lista man ni Pigafetta ug sa bag-ong Cebuano. Nalipay ako kay bisan og Cebuano ang pulong nga akong gamit dili gyud ko maayo niini. Ang lista nga akong nabasa nkahatag gyud og dakong tabang kanako. Bisan og sa una nakong basa naglisod ko og sabot. Labaw sa tanan napun-an ang akong bukabolaryo sa pulong nga Cebuano.

3.) Agay pa bang ipadayon ang kampanya paghimo sa Cebuano nga national language? Ngano? o Nganong dili?

Kung ako ang pangutan-on dili na gyud siya maayo. Kung unsa ang naandan nga national language ipadayon nalang kini. Bisan og maaprubahan ang maong kampanya lisod gihapon para sa uban. Para nako kung himuon gyud nag national language ang Cebauno dapat tanan nga Pilipino makamao ug makasabot niini. Sa atong panahon karon dili gyud tanan makamao labi na gayud ang mga Pilipino nga nagdako ug nagtubo sa mga rehiyon nga Tagalog ang sinultihan. Lisod na gyud sa ila ang pagkay-on sa pulong nga Cebuano. Bisan pa og moingon ta na makaayo ni para sa Cebu apan sa uban maingon hinuon nga problema ni sa ila. Para gyud sa ako kung unsa ang natiolnal language karon dili na gyud ni usbon. Imbis og usbon magkahiusa noun kita sa pagpalambo niini.

4.) Unsay imong tan-aw, nganong kasabot ug kamaong mosulti og Cebuano ang mga lalawigan gawas sa Sugbo?

Makasabot ug makamaong mosulti og Cebuano ang mga lalawigan gawas sa Sugbo tungod sa impluwensaya sa mga Sugbuanon. Ang uban nga mga Sugbuanon nga muadto og laing lugar mapaambit nila ang ilang Cebuano nga sinultihan. Unya ang mga tawo sab sa kadtong dapita naningkamot sab nga makakat-on ug makasabot. Ang mga taga laing lugar pud nga manganhi sa Sugbo ganahan nga magkat-on aron kung asa sila mosuroy makasbot sila sa mga Sugbuanon. Kung unsa ilang nakat-onan sa ilang pag-ari sa Sugbo ila sab ipaambit sa mga taga ilaha. Nagkapasa-pasa ang pagkakat-on ug pagkasabot tungod sa impluwensya sa mga Sugbuanon ngadto sa uban. Pwede sab tungod sa mga kaparyentehan sa uban nga diri nagpuyo sa Sugbo.

5.) Palihug hatagi ko sa Iningles sa mosunod nga mga pung nga Cebuano:

1. Buhilaman-live plant

2. Nataran- backyard

3. Lapalapa- sole of the foot

4. Tangkugo- nape; back of the neck

5. Kalalim- comfort

6. Kasilinganan- neighborhood

7. Balangay- barrio or village

8. Pakigbisog- struggle

9. Paningkamot- exertion, endeavor, effort

10. Tingusbawan- progress

"Ugma sa Cebuano"

Usa lamamng ako kaordinaryong tawo. Bisan og ingon niini lamang ako taas ang akong panlantaw sa sinultihang Cebuano. Sa pagkakaron daghan ang nagkat-on sa Iningles labi na ang mga "Koreans". Sa karong panahuna mao pa kini ang matawag ta og sikat. Sa mga umaabot na panahon wala ta kahibalo sinultihang Cebuano na sad ang Gikahiligan og kat-on sa mga tawo labi na sa mga banyaga.

Bisaya man kung kita tawagon kay lain man lagi ang atong sinultihan. Apan dili gayud kita maguol. Dapat mapasigarbuhon ta sa atong sinultihan kay dili tanan tawo kahibalo ug kasabot niini. Mapili lamang ang mga tawo na makasabot sa atong sinultihan. Para kanako layo pa gayud ang maabtan sa Cebuano. Muabot ra unya ang panahon na mailhan ang sinultihang Cebuano sa tibuok kalibutan ug makadayeg sab ang uban niini. Taas pa gayud ang maabtan sa atong kaugalingong sinultihan kung kita magpadayon pagpalambo niini. Ang ugma sa Cebuano malampuson.